سایه ابهام بر سر عادی‌سازی روابط ریاض- تل‌آویو

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ امضای پیمان ابراهیم به وسیله دو متحد اصلی پادشاهی سعودی، یعنی بحرین و امارات سبب افزایش گمانه‌زنی‌های سیاسی- رسانه‌ای درباره عادی سازی (آشکارسازی) روابط ریاض و تل‌آویو شده است. تا پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در نوامبر 2020 میلادی بسیاری از کارشناسان بر این عقیده بودند، اگر بار دیگر دونالد ترامپ بر کرسی ریاست جمهوری تکیه بزند، محمد بن‌سلمان ولیعهد جوان سعودی با هدایت‌های جراد کوشنر به روند پیمان ابراهیم خواهد پیوست.

با وجود این، پیروزی دموکرات‌ها در انتخابات ریاست جمهوری موجب شد دولت سعودی نیز هم‌زمان با سایر دولت‌های منطقه جهت سیاست خارجی خود را به سمت تنش‌زدایی با کانون‌های قدرت غرب آسیا تغییر دهد. از آن زمان تاکنون با وجود تداوم میانجی‌گری آمریکایی‌ها برای شکست طلسم عادی سازی روابط سعودی و صهیونیستی، به نظر نمی‌آید دو طرف ماجرا دیدگاه مشترکی در زمینه اهداف و منافع حاصل از «تطبیع» داشته باشند.

انتشار اخبار ضد و نقیض در زمینه میانجی‌گری آمریکا برای عادی‌سازی روابط ریاض- تل‌آویو نشان دهنده تغییر اولویت‌های دولت سعودی در کوتاه مدت است

دفتر نخست وزیر رژیم صهیونیستی چندی پیش اعلام کرد، عربستان سعودی به واشنگتن اطلاع داده است به دلیل حضور عناصر افراطی در کابینه بنیامین نتانیاهو و نبودن چشم انداز روشن در زمینه موضوع فلسطین میز مذاکره را ترک  خواهد کرد. این خبر در حالی به سرعت در تمام رسانه‌های جریان اصلی بازتاب یافت که پیش تر پایگاه آمریکایی وال استریت ژورنال در مطلبی از تمایل پادشاهی سعودی، رژیم صهیونیستی و آمریکا برای نهایی کردن گفت و گوهای عادی سازی روابط تا ژانویه 2024 میلادی خبر داده بود. همچنین این نشریه از دو دیدار پنهانی بن‌سلمان و نتانیاهو در سال 2020 میلادی برای تعیین سازوکارهای عادی سازی پرده برداشت.

انتشار اخبار ضد و نقیض در زمینه میانجی‌گری آمریکا برای عادی‌سازی روابط ریاض- تل‌آویو نشان دهنده تغییر اولویت‌های دولت سعودی در کوتاه مدت است. دستگاه سیاست خارجی عربستان با توجه با متغیرهایی همچون تغییر قدرت سیاسی در کاخ سفید، امضای توافق پکن با ایران، حضور عناصر راست افراطی در کابینه «بی بی» و تمایل نداشتن واشنگتن و تل‌آویو برای اعطای امتیازات کلیدی به ریاض تصمیم گرفته است سیاستی واگرایانه را نسبت به مذاکرات عادی سازی روابط اتخاذ و به سمت افزایش اهرم‌های چانه‌زنی در برابر آمریکا حرکت کند.

تفاوت دیدگاه در زمینه فلسفه برقراری روابط دیپلماتیک میان پادشاهی سعودی و رژیم صهیونیستی سبب توقف گفت و گوها و ملحق نشدن عربستان به پیمان ابراهیم شده است. ریاض بر مبنای اهداف سند چشم انداز 2030 قصد دارد امتیازات راهبردی همچون دریافت حق غنی‌سازی یا اجرایی شدن توافق نظامی با دولت ترامپ از واشنگتن دریافت کند که به عقیده بیشتر کارشناسان، تحقق هر یک از آنها نظم امنیتی غرب آسیا را کاملاً تغییر خواهد داد.

پادشاهی سعودی به دلیل میزبانی از حرمین الشریفین از جایگاه خاصی میان دولت‌های عرب و جهان اسلام برخوردار است. هرگونه اقدام ولیعهد جوان سعودی برای عادی‌سازی روابط با تل‌آویو بدون در نظر گرفتن موضوع فلسطین می‌تواند پایه‌های مشروعیتش را سست کند و حتی موجب شورش گسترده در سراسر شبه جزیره عربستان شود. برای ریاض حفظ حداکثری منافع ملی و حل‌وفصل موضوع فلسطین خط قرمزی قطعی به نظر می‌آید.

 در سوی مقابل، نخست وزیر رژیم صهیونیستی به طور رسمی اعلام کرد، بعد از مقابله با ایران و محور مقاومت، دومین برنامه بزرگ کابینه اش پیشبرد پرونده عادی سازی روابط با ریاض است. صهیونیست‌ها به خوبی آگاه‌اند پیوستن پادشاهی سعودی به پیمان ابراهیم سبب ایجاد موجی گسترده میان کشورهای عربی برای آغاز گفت و گوهای صلح با رژیم صهیونیستی خواهد شد. برهمین اساس شاید خروج موقت سعودی از روند مذاکرات عادی سازی، بدترین خبر برای کابینه فعلی رزیم صهیونیستی باشد.

نخست وزیر رژیم صهیونیستی به طور رسمی اعلام کرد، بعد از مقابله با ایران و محور مقاومت، دومین برنامه بزرگ کابینه اش پیشبرد پرونده عادی سازی روابط با ریاض است

با وجود این، صهیونیست‌ها برای جلوگیری از این رخداد اقدامات جدی انجام ندادند. به عنوان نمونه پس از انتشار شروط سعودی برای پیوستن به پیمان ابراهیم، بسیاری از مقام های سیاسی- نظامی رژیم صهیونیستی با دادن امتیازات اتمی-دفاعی به عربستان مخالفت کردند و آن را اشتباهی راهبردی دانستند.

بهره سخن

حضور هیئت صهیونیستی در نشست کمیته میراث جهانی یونسکو ، شرکت وزنه بردار صهیونیست در مسابقات جهانی ریاض و  افزایش سفر شهروندان دوتابعیتی صهیونیست به عربستان نشان دهنده تداوم برنامه عادی سازی میان دولتمردان سعودی- صهیونیستی است. با وجود این، نتیجه نامشخص انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال 2024 میلادی و مقاومت واشنگتن و تل‌آویو برای اعطای امتیازات راهبردی در پرونده‌های هسته‌ای، نظامی و موضوع فلسطین موجب اتخاذ موضع تهاجمی از سوی تیم مذاکره کننده سعودی و خروج آنها از روند مذاکرات صلح با میانجی‌گری دولت بایدن شده است.

کارشناسان امور غرب آسیا عادی سازی روابط میان  ریاض و تل‌آویو در آینده را اجتناب‌ناپذیر می‌دانند، اما به دلیل وجود رقابت جدی میان دو طرف، ابهامات زیادی درباره چگونگی تحقق این روند در کوتاه‌ مدت و میان مدت وجود دارد.